Starogard - ślady dawnej świetności
Starogard - ślady dawnej świetności - tekst z "tygodnika łobeskiego"
Starogard położony jest przy starych szlakach komunikacyjnych – z Reska do Łobza i Świdwina. Będąc tu warto się zatrzymać, bowiem tutaj właśnie, nim wkroczyli Rosjanie, stał jeden z najpiękniejszych zamków na Pomorzu. Do dziś widnieje na ruinach herb osadzony tu w 1840 roku jako symbol „nowego domu" w „starym domu".
Już w 1229 r. miejscowość ta stanowiła uposażenie zakonu joannitów. Na początku XVI w. pojawia się tu Adrian Bork i jego brat, którym książę pomorski Barnim oddał dwór w Starogardzie. W 1602 r. kolejni bracia Bork: Andrzej Ernest i Jan spisali umowę o podziale dóbr. Dla młodszego Jana przypadł w udziale dwór w Starej Dobrzycy, Andrzejowi natomiast – w Starogardzie. To właśnie jemu przypisuje się pierwszą fazę budowy pałacu. Wcześniej jednak, bo w latach 1578-1579 w Starogardzie zbudowano szachulcowy kościół.
Znaną osobą z rodziny Borków był Adrian Bernard von Bork - marszałek polny na dworze pruskim Fryderyka Wilhelma I, wielkorządca miasta Szczecina (ur. 1668, zm. 1743). To on, wraz z żoną Antoinette Hedwig z domu Hallart, gruntownie przebudowali stary dwór, stawiając nowy pałac (1717-1721). Wówczas to powstała wspaniała, barokowa rezydencja. Budynek został zaprojektowany w tradycyjnym stylu holenderskim, a jedyny syn Adriana i Antoinette - Heinrich Adrian (ur. 1715 r.) dobudował w 1743 do pałacu nowe skrzydło, zharmonizowane z architekturą budowli. Wówczas też powstał dziedziniec i ogród, proste skrzydło rezydencji zostało zrównoważone przez dekoracyjny mansardowy dach.
Heinrich Adrian - generał kawalerii zarządzał odziedziczonym majątkiem wartości 17 tys. talarów, rozbudował gospodarstwo, które otrzymało miano wzorcowego. Spadkobiercami całego majątku byli dwaj jego synowie - Friedrich Heinrich Adrian oraz Ernest Teodor. Od 1848 r. właścicielem był graf Philiph Heinrich G. von Bork (ur. 1829). Wówczas to Starogard był w powiecie reskim centralną siedzibą klucza majątków rodu. W skład dóbr wchodziły majątki w Mołstowie, Krosinie, Sosnowie, o łącznej powierzchni 11968 mórg. Wówczas zabudowania składały się z pałacu, 18 budynków mieszkalnych i 4 budynków produkcyjnych, które były obłożone podatkiem. Ponadto w majątku było 25 budynków wolnych od podatku, w tym obiekty parafialne (mieszkalny, gospodarczy i szkoła). We wsi mieszkało 331 osób w 51 rodzinach. W 1892 r. majątkiem administrował niejaki Vogt, areał ziem folwarcznych wynosił wówczas 1509 ha. W majątku działała cegielnia, młyn i mleczarnia (uruchomiono ją w latach 70. XIX wieku.
W 1908 miała miejsce przebudowa kościoła. Wówczas zbudowano murowaną wieżę, zwieńczoną dwuspadowym dachem naczółkowym i smukłą latarnią, zamontowano 2 witraże wykonane przez zakład Hansa Schreibera z Berlina.
Ostatnim właścicielem z rodu był Henning graf von Bork (1897-1969) a jego żoną Hanne Liese, v.Zitzewitz. Za jego administracji powstało wiele nowych budynków jak stodoła, rządcówka, gospoda. Działały też gorzelnia, płatkarnia, krochmalnia i tartak. A obok majątków rodowych powstało kilka gospodarstw leśnych, które zarządzały ok. 1000 ha terenów leśnych. Na ogólną powierzchnię dóbr z folwarkami wchodziło ok.3500 ha, z tego na Starogard przypadało 1597 ha. Rezygnowano z upraw polowych na rzecz hodowli i przemysłu rolno-przetwórczego i gospodarki leśnej. Łączny inwentarz grafa Henninga von Bork składał się z 160 koni, 350 szt. bydła, 1700 szt. krów mlecznych, 400 szt. trzody chlewnej oraz 1000 owiec.
We dworze znajdowały się portrety Borków, malowane przez malarza późnego baroku Antoine Pesne, zmarłego w 1757 roku.
Zamek otoczony był parkiem zaprojektowanym w styl francuskim, by później pod ten styl przetworzyć krajobraz, w nim przechadzały myśliwskie psy. W 1945 r. stacjonował tutaj sztab niemiecki. Pod koniec lutego 1945 r., tuż przed wejściem żołnierzy Henning Borcke z żoną Honneliese uciekli do rodziny w późniejszym RFN-e. Po wkroczeniu wojsk radzieckich, nad wsią powstała wielka łuna palącego się zamku.
Żołnierze radzieccy spalili pałac z cennym wyposażeniem. Po wojnie całe gospodarstwo upaństwowiono i na jego bazie utworzono państwowe gospodarstwo rolne. W 1992 r. gospodarstwo przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa- Oddział Terenowy w Szczecinie.
Pałac pozostaje w ruinie, zachowany jest tylko główny ryzalit z tarczą herbową rodu von Bork, na którym bociany postanowiły uwić gniazdo. W dalszym ciągu, mimo zniszczeń, możliwa jest jego odbudowa.
mm
Wykorzystano:
Okazjonalnik literacki Łabuź, Numer sponsorowany przez Starostwo Powiatowe w Łobzie, 2007
www.resko.pl
www.rootsweb.ancestry.com/~mnprgm/Regenwalde/Stargordt/index.html
Tekst z "tygodnika łobeskiego" 18.11.2008 r.